Tễu
đeo kính, ngắm nghía trước gương, vuốt tóc rồi mỉm cười nói với vợ:
-
Cái lão Azít nê xin thế mà hóm. Anh chàng hàng thịt trán hói, bụng phệ đeo mắt
kính vào cứ tưởng là giáo sư.
Thị Mơ nhìn Tễu, nói:
-
Nhà thay cái quần cho tôi, có ai áo trắng cổ cồn mà lại đóng thùng với cái quần
bộ đội rách gối!
-
Mốt đấy mình ạ, ngày xưa áo quần rách thì thẹn đỏ mặt. Giờ, quần mới đám thanh
niên chúng nó mài cho rách ra. Với lại tôi mặc thế này là ẩn ý đấy.
Thị Mơ nguýt:
-
Ẩn ý cái gì, người ta cười cho thối mũi!
-
Trạch Văn Đoành để tóc “tiền văn minh hậu nhà sư” nghĩa là trước đối với đời,
sau đối với mình. Còn tôi áo cổ cồn đeo kính nghĩa là nửa trên trí thức, mặc quần
rách là nửa dưới chân quê. Chân quê vươn lên trí thức hay trí thức nửa mùa chưa
thoát chân quê…
-
Ôi dào! Nhà bao giờ cũng lí luận. Mà họp làng mang mắt kính làm gì?
-
Mình không biết đấy thôi, hôm nay dán danh sách ứng cử bầu Hội đồng nhân dân,
không mang kính thì sao đọc.
-
Đọc danh sách hay đọc lỗ quần thủng mấy con chanh cốm đấy?
Thị Mơ ra vẻ nghiêm trang, Tễu cười:
-
Cả hai!
Với cái quạt mo
trên nóc tủ, nháy mắt với vợ, vừa bước ra cửa vừa hát chèo câu thơ vận động bầu
cử của Bút Tre: “ Ta đi..(mà) bầu cử…ư…ư
tự do…Chọn người…(mà) xứng đáng…í…i…i… ta cho…vào hòm…hi…hỉ…hì…hi…”
Tễu
đến hội trường ủy ban bà con đã đông đủ cả.
-
Lần đầu tiên mới thấy chú Tễu đi trễ đấy. Ông Mừng có ý chọc.
-
Không đúng đâu, tại bà con ta đi sớm đó thôi. Tễu phản pháo.
-
Úi giờ ơi! Mắt kính sáng, áo trắng cổ cồn là, cứ như giáo sư trường đại học. Cô
Màu đá đểu.
-
Dưng mà cái quần rách vẫn là nông dân.
Ai cũng bật cười với sự thật thà
của Bờm.
-
Thôi! Bà con yên lặng, chúng ta bắt đầu làm việc được chưa?
Ngưng một chút, quan sát khắp lượt,
ông Chủ tịch Mặt trận xã hắng giọng:
-
E hèm, hôm nay mời bà con họp để thông qua danh sách đề cử đại biểu hội đồng
nhân dân cấp xã, cấp huyện…Tiêu chuẩn người được bầu vào Hội đồng là những người
trung thành với tổ quốc, không tham ô, tham nhũng, lợi dụng chức quyền…
Ông ta nói không
vấy váp, đều đều như người ta đọc kinh, đến là buồn ngủ. Cô Màu kéo áo ông Mừng,
nói nhỏ:
-
Hình như ông này đọc thuộc lòng. Khiếp, dài như thế mà thuộc được. Hồi em đi học,
có mấy câu ca dao mà tụng mấy buổi mà không thuộc vẫn không thuộc.
Bờm bàn góp:
-
Là do chị không đeo kính!
Màu ngạc nhiên:
-
Học không thuộc bài liên quan gì đến kính, cái thằng này?
-
Có kính nhìn mới rõ, mới tập trung. Chị không thấy học sinh giờ đứa nào học giỏi
cũng mang kính đấy thôi.
Tễu cười, chọc ngoáy cô Màu:
-
Không phải đâu Bờm ạ, kính của cô Màu phải là kính đặc biệt, nhìn vào chỉ thấy
chữ, không thấy trai thì mới học được.
Màu quay xuống, đấm mấy cái vào
ngực Tễu:
-
Chỉ được cái nói đúng. Tại Tễu không thích Màu nên Màu phải nhìn nhiều trai để
tìm ra người giống Tễu.
Bờm nói với ông Mừng:
-
Chị Màu đấm vào ngực chú Tễu không sao, chú Tễu mà vỗ vào ngực chị Màu thì bị
cho là sàm sỡ, không bình đẳng chút nào cả.
Chỉ mình Bờm không cười, Màu cười
thành tiếng:
-
Hơ..hơ…như vậy mới gọi là đặc quyền của phụ nữ. Muốn được như thế kiếp sau Bờm
làm phụ nữ đi.
-
Chả dại, đẻ con đau lắm!
Tiếng cười vang
hội trường, ông chủ tịch mặt trận trân lặng, ngơ ngác. Tay Bằng – trưởng công
an xã gõ dùi cui xuống bàn:
-
Trật tự, trật tự, yêu cầu bà con giữ gìn trật tự lắng nghe, người nói phải có
người nghe chứ!
Hội trường lặng
di được một chút rồi lại rì rầm tiếng kháo chuyện. Nào chuyện trưởng thôn mất gà,
chuyện cán bộ xã chỉ đạo các ban thôn mượn trâu bò, ti vi hộ giàu đem đến hộ
nghèo đợt cấp trên về kiểm tra để đạt thành tích xóa nghèo, chuyện vợ phó chủ tịch
giật hụi…Người ta không mấy lắng nghe về điều kiện, tiêu chuẩn người ứng cử. Bầu
cử cái gì chả thế. Không tin, hỏi một đứa học sinh lớp 5 nó cũng nói rành rẽ
cho mà xem.
Rồi
việc triển khai, quán triệt cũng xong, chuyển sang việc lấy ý kiến đánh giá đại
biểu. Cứ tưởng như kì trước, bà con không mấy quan tâm, xập xị xập ngậu cho qua
nhưng lần này lại khác.
-
Ông Chủ tịch cho tui hỏi, cái nhà cô Diệu Ly tự ứng cử hay ai đề cử? Bà Ngoan cất
tiếng.
-
Là Ban chấp hành Hội phụ nữ đề cử. Ông Chủ tịch mặt trận trả lời.
-
Không được, nhà cô này trước đây làm kế toán trưởng ủy ban, gian lận tham ô mới
chuyển sang đoàn thể làm phó chủ tịch Hội. Bà chủ tịch nghỉ hưu, thế là mặc
nhiên làm Chủ tịch.
-
Không được thì đề cử ai? Ông Chủ tịch vặn lại. Chẳng lẽ Hội phụ nữ không có đại
biểu?
-
Ông Hiệu trưởng trường tiểu học cũng không được - Bờm lên tiếng, anh tôi phải
biếu cặp gà Đông Tảo và cái phong bì đựng bao nhiêu tiền tui không rõ, ông ta mới
cho cu Bi – cháu tui nhập học, nói trái tuyến.
Người ta đua
nhau nói, bình phẩm, kể tội. Mười hai ông bà có tên trong danh sách thì người
ta đưa ra tới tám vị bàn cãi, ồn ào như chợ phiên chính. Tay Bằng đâp dùi cui
xuống bàn, hét:
-
Trật tự, trật tự, yêu cầu bà con trật tự. Đừng có mà nhao lên như vậy. Từng người
một phát biểu!
Chỉ
còn tiếng lào thào. Tễu giơ tay xin phát biểu. Ông Chủ tịch gật đầu, Tễu nói:
-
Con người ta ai không có khuyết điểm, sai lầm. Khuyết điểm, sai lầm mà sửa là
tiến bộ, bà con không đồng ý thì đề cử người thay thế hoặc đề cử thêm, có đúng
không ông Chủ tịch?
-
Đúng lắm, đúng lắm, ý kiến của anh Tễu hết sức xây dựng.
Tễu định nhân cơ
hội đó đề cử cậu Hưng – chủ trang trại chăn nuôi thành đạt, luôn giúp đỡ bà con
thì bà Ngoan đứng phắt dậy:
-
Ai cũng được nhưng cái nhà cô Diệu Ly tui không đồng ý!
-
Là ý kiến riêng của bà, ý kiến cá nhân không thay đổi được quyết định nhân sự.
Ông Chủ tịch phản bác. Bà Ngoan cũng không vừa:
-
Sao không lấy biểu quyết, có biểu quyết mới biết đây có phải là ý kiến cá nhân
tui hay không chứ!
Tay Bằng nói nhỏ với ông Chủ tịch:
-
Mụ này chắc có thù hằn gì với Diệu Ly đây.
Ông Chủ tịch lau mắt kính, trong
đầu ông thoáng nhớ lại lời hứa với bí thư Châu: “Nhất định việc thông qua đề án
nhân sự ổn thỏa”. Ông tìm cách hoãn binh:
-
Biểu quyết thì cũng là ý kiến tham khảo thôi, chúng tôi cần có ý kiến chỉ đạo của
trên.
Hội trường lại
nhao nhao, người ta bàn tán nói như ông Chủ tịch thì chẳng giải quyết được vấn
đề gì cả, mất thì giờ. Tễu nghĩ cứ cái kiểu này lại phải họp lại, phải bàn cho
đến khi bà con xuôi nhưng thực chất là đồng ý cho xong chuyện mới thôi, nên Tễu
đứng lên nói lớn:
-
Tui đề nghị giải lao một lát để ông Chủ tịch mặt trận xin ý kiến chỉ đạo. Một lần
họp mất cả buổi làm, lần sau mà như thế này nữa bà con không đi cán bộ đừng nói
là không có tinh thần xây dựng. Nước không có, đất há mồm ngoài đồng kia kìa.
Tiếng vỗ tay
vang lên, không ai bảo ai, tất cả đứng dậy tản ra sân, tụm năm tụm ba dưới bóng
mấy cây sanh trò chuyện. Tễu, Màu và ông Mừng xem trích ngang lý lịch đại biểu.
Màu lắc đầu:
- Mấy ông bà này
mà trúng cử thì cũng là nghị gật cả thôi!
- Vậy sao Màu
không ứng cử? Tễu chọc.
- Đừng ấn định danh sách trước, cứ để bà con đề
cử thử xem, có thua chỉ thua cậu Hưng chủ trang trại với anh thôi. Dưng mà
không có số làm quan thì đừng mơ tưởng cho nặng đầu. Hay anh Tễu “muốn ăn gắp bỏ
cho người” đấy? Màu trả treo - hèn gì hôm nay đóng bộ cánh “mông trở xuống nông
dân ngang thân trở lên trí thức”.
Đúng là hòn bấc
ném đi hòn chì ném lại, chỉ vì cái miệng sắc lẹm mà ngày xưa Tễu không chợn Màu.
- Đoàn thể hay
cá nhân đề cử tay trưởng phòng nông nghiệp một là đui hai là bà con, phe cánh với
bí thư Châu. Ông Mừng thở dài.
Câu nói của ông
Mừng là cái phao cứu sinh cho Tễu khi chưa biết đối đáp lại với Màu sao cho xứng:
- Thằng này gọi
bí thư Châu bằng cậu, trước đây học Trung cấp nông lâm, về huyện làm chưa được
nửa năm lại được cho đi học Đại học tại chức. Sau này học hành thế nào không rõ
chứ hồi học cấp 3 là học sinh cá biệt, ăn chơi lêu lổng, nửa học kì I bỏ học.
Năm sau, ông cậu ép học bổ túc, cũng phải mất hai kì thi mới có được mảnh bằng
tốt nghiệp…
- Anh Tễu sao
rành quá vậy?
- Anh bạn dạy cấp
3 trong thị trấn kể.
- Hèn gì cả nhiệm
kì qua làm việc gì cũng hỏng, chủ dự án bê tông hóa kênh mương nội đồng, nước
chảy ngược mà vẫn nghiệm thu được, thế thì thánh thật!
- Tiếc cho anh
Nhân trưởng phòng cũ. Tài năng, đức độ, gần dân thế mà lại được phán cho cái tội
thiếu trách nhiệm, điều đi làm phó phòng Văn hóa – Thông tin.
- Nghệ thuật sắp
đặt cả thôi, anh Mừng à. Không thế, lấy ghế đâu cho thằng cháu bí thư Châu ngồi.
Bây giờ lại đề cử vào Hội đồng nhân dân, trúng cử leo lên chức phó Chủ tịch huyện
chưa biết chừng.
Lâu nay Tễu nghĩ
những người như Màu, anh Mừng và cả thằng Bờm nữa không mấy quan tâm đến chính
trị, hóa ra không phải mà không buồn nói ra mà thôi. Những vị cán bộ đặt quyền
lợi của gia đình, họ tộc trên quyền lợi cộng đồng, địa phương, bởi thế “đày tớ
nhân dân’ bây giờ nhà cao cửa rộng, miếng ngon vật lạ, còn “ông chủ” như Bờm,
như Tễu…quanh năm đầu tắt mặt tối may ra vợ con mới khỏi đói. Tỷ như đám ruộng
gần trường cấp 2 của ông Mừng, Bờm và bảy hộ nông dân khác được huyện qui hoạch
làm chợ. Đền bù, nâng mặt bằng xong lại nói là hẹp, không phù hợp, gần trường học
nên chuyển đổi thành khu sinh hoạt văn hóa. Ngân sách huyện không đủ chi hoạt động
lấy đâu mà xây dựng. Xin kinh phí trên không được duyệt, để thì mang tiếng là dự
án treo nên phân lô ra bán đất thổ cư. Biết là đắc địa nhưng nông dân ai có tiền
mà mua? Rốt cục lại vào tay mấy ông cán bộ. Nghe đâu khi bán họ có tổ chức đấu
thầu nhưng hồ sơ dự thầu từ khi ra thông báo đến khi chốt lại chỉ có hai ngày.
Mụ Tư Béo, chủ quán bún đối diện ủy ban, làm hồ sơ, chờ được con dấu mất ngày
rưỡi. Lên huyện, vòng vèo hỏi mãi người ta mới chỉ cho nơi tiếp nhận hồ sơ. Cô
văn thư lật đi lật lại xem kĩ nội dung, chữ kí, con dấu, tưởng xong việc, ai dè
cô ta phán: “Bà còn thiếu giấy đăng kí kết hôn”. Mụ Tư Béo nhẹ nhàng: “Có ai
nói với tui điều đó đâu, với lại trong hộ khẩu có tên ông nhà tôi đó thôi”. “Ai
mà biết được ông bà còn sống chung hay đã li dị, thôi bà cầm về bổ sung, hồ sơ
đầy đủ tôi mới nhận”. Biết không đấu thầu được, mụ Tư Béo chửi: “Cha tiên nhân
chúng mày, cứ im lặng nuốt với nhau cho xong, bày vẽ công khai minh bạch, bạch
cái đách thì có”. Tính ra một sào ruộng đền bù chưa đầy năm triệu bạc, nâng đất
hêt cút 20 triệu, thế mà bán mỗi lô 100 mét vuông trăm rưỡi triệu. Vậy là chính
quyền kiếm được một khoản thu kha khá, cán bộ có đất, có tiền. Lão Sung chủ tịch
xã đấu thầu được hai lô, sang nhượng lại cho mụ Tư Béo một lô giá ba trăm tám
chục triệu…
- Gì mà thần người
ra thế, loa kêu họp rồi. Màu kéo tay Tễu.
- Xin bà con yên
lặng, chúng ta tiếp tục! Ông Chủ tịch vừa nói vừa lấy kính ra đeo. Mắt kính nhỏ,
mặt lại đầy thịt, bóng láng nên trông cứ như tròn hơn. Cứ sau mỗi câu ông ta lại
phẩy tay một cái như đánh nhịp, đầu nghiêng về bên phải. Bà con quá quen với điệu
bộ diễn thuyết giống con lật đật của ông nên chẳng ai cười.
- Vừa nãy chúng
tôi xin ý kiến lãnh đạo, nói tóm lại thế này: tổ chức nào đề cử theo tổ chức ấy,
đúng tiêu chí, độ tuổi, trình độ…Bà con ta không nhất trí đại biểu nào thì ý kiến,
đề cử đại biểu phải đúng tầm, đúng yêu cầu…người được đề cử mới ở cấp nào phải
đến mặt trận cấp đó làm hồ sơ lý lịch, viết đơn ứng cử…nếu đạt yêu cầu thì đưa
vào hiệp thương chốt danh sách, rồi đưa ra hội nghị lấy ý kiến như hôm nay…Nhưng
mà, tôi nói lại, ý kiến chúng ta chỉ mang tính tham khảo thôi, bởi vì hội nghị
này là của riêng làng ta, không phải là ý kiến của cả xã, cả huyện.
Tiếng xì xầm lại
nổi lên, người ta thấy đại biểu không xứng tầm tính đưa ra thay ứng cử viên
khác, nhưng như ông Chủ tịch mặt trận nói đề cử mới lại chỉ để tham khảo? Người
ta tán dương ý kiến Tễu “không ai không có khuyết điểm” để lấp liếm, bảo vệ con
mẹ Diệu Ly, thằng cháu bí thư Châu, ông hiệu trưởng trường tiểu học - anh em
thúc bá với phó chủ tịch huyện…Ý của Tễu rào trước đón sau để đề cử Hưng, sợ
người ta bảo anh sử dụng đất sai mục đích để lấy cớ từ chối… Mà cũng thật lạ, vừa
thu thuế đất sản xuất nông nghiệp lại thu cả thuế trang trại nữa, hỏi Hưng, cậu
ta cười, nói vẫn biết xã thu thế là sai nhưng cũng không đáng là bao, cứ coi
như đóng góp cho địa phương một chút cũng được. Cứ như cách nói của ông Chủ tịch
thì mình có muốn cũng gian nan lắm. Mà sao người ta không phân bổ số lượng đại biểu được đề cử xuống cho bà con
đề cử, sau đó tổng hợp, chốt danh sách dự bầu? Có như vậy mới thật sự dân chủ,
mới vì sự phát triển của xã hội…cách làm hiện tại là “ý Đảng lòng dân”, giá như
đổi lại “lòng dân ý Đảng” thì hay biết mấy…
- Ông Chủ tịch
cho tui hỏi bầu Hội đồng nhân dân là để làm gì? Tiếng thằng Bờm át tiếng bàn
tán xì xầm.
Tay Bằng nện dùi
cui xuống bàn, nhìn Bờm với ánh mắt lườm lườm:
- Đây là hội nghị,
đừng giỡn mặt nghe!
Thằng Bờm vặc lại:
-
Thưa ông cán bộ Bằng, tui không hiểu thì tui hỏi, cũng giống như ông không hiểu
bài toán hồi thi tốt nghiệp tiểu học thì vừa cóp pi vừa hỏi tui ấy mà.
Tay Bằng tái mặt,
má giật giật. Màu nháy mắt với Tễu, cười: “Được lắm, ngang với Bờm ngày xưa, phải
không anh?”. Ông Chủ tịch vội giải thích để giảm nhiệt căng thẳng:
-
Tôi xin nhắc lại cho bà con rõ: Hội đồng nhân dân là để giám sát hoạt động của
chính quyền, quyết định những việc lớn theo cấp hội đồng…
Bờm đứng dậy, rành
rọt từng tiếng:
-
Thưa bà con, thưa ông Chủ tịch! Xem lại danh sách đề cử Hội đồng nhân dân hai cấp,
12 vị đại biểu là 12 vị cán bộ cả. Vậy nên tui nghĩ rằng đây là hội đồng cán bộ
chứ không phải là Hội đồng nhân dân!...
Hội
trường im lặng như không hề có người. Sự thật hiển nhiên phơi bày trước mắt vậy
mà đi tranh cãi đâu đâu. Tễu tháo kính cho vào túi, đứng dậy:
-
Bờm nói đúng, tôi nghĩ hội nghị hôm nay lãng phí công sức bà con rồi. Thiết
nghĩ, ông Chủ tịch nên báo cáo lại ý kiến của Bờm và có lẽ đó cũng là ý kiến của
bà con lên cấp trên đi nhé!
Mọi
người đứng lên. Tễu bước ra cửa, quạt mo che đầu. Mới đầu hạ mà nắng lóa cả mắt.
