UỐNG CAFÉ VỚI EM

                                                 

                                                                                                                    Tặng Diễm 

Em ngồi đối diện với ta

Ngoài hiên gió thốc, mưa sa từng hồi,

Lắng nghe ta nói, em cười

Đôi môi mọng đỏ…đất trời ngả nghiêng

Tóc mai mềm mại làm duyên

Vuốt ve cái “lúm đồng tiền” má em.

Ly trà đá, ca fé đen

Vẫn là hương vị thân quen mỗi ngày,

Cớ sao càng nhấm càng say

Nồng nàn quên hết đắng cay, sự đời?...

Môi em nở một nụ cười

Ngoài kia mưa cũng ngưng rồi – nắng lên!

CHUYỆN TÌNH TRINH NỮ HẰNG NGA

            Ta gặp nàng bên dòng suối lạnh

            Phảng phất buồn ủ dột nét hoa,

            Càng mặn mà vẻ đài các kiêu sa

            Nàng đăm đắm vời xa phương ấy

            Dõi mắt trông theo nào ta đâu thấy

Bóng hình ai ngoài cánh chim bay…

                     *

Bỏ làng trốn đi khi chồng đang say

Trên lưng ngựa suốt mười ngày ròng rã

Con tuấn mã rùng mình chực ngã

Nàng dừng chân cho cả ngựa và người.

Ta nói với nàng: “Đây vương quốc của ta

Nàng đã đến xin đừng sợ hãi,

Nàng có thể ở đây mãi mãi

Có ta đây ai dám đụng đến nàng!”

Thảm cỏ xanh điểm xuyết hoa vàng

Dòng suối trong soi bóng nàng kiều diễm,

Đôi mắt nàng mênh mang như biển

Như hỏi ta, ta nói thực hay đùa?

Ta bấm tay xem thực hay mơ

Nàng là hiện thân của hồn thơ Lý Bạch

Hay nàng bước ra từ trang sách

Cô gái Di gan đêm vũ hội kén chồng?

Bước chân nàng như nước dòng sông

Suối tóc nhung xõa ngang lưng óng mượt,

Say đắm ngắm nàng lòng ta thầm ước

Nâng tay nàng ngà ngọc ghé môi hôn!

                       *

Nàng kể ta nghe về cuộc đời buồn

Mồ côi sớm nương nhờ nhà cậu

Chăn dê hái dâu trỉa ngô trồng đậu

Nấu rượu gánh than đi chợ bán hàng…

Không ngày nào nàng được chút rảnh rang

Quần quật luôn tay sáng ngày tới tối,

Giọt nước mắt rơi cũng là rơi vội

Mình tủi mình, thương cái phận đơn côi.

Nàng lớn lên trong lam lũ, đòn roi,

Nét hoa khôi hiện dần theo năm tháng

Một đêm mưa đầu mùa sau những ngày hạn hán

Ông cậu dâm ô xé rách váy của nàng!

Nàng thét lên quá đỗi kinh hoàng

Xô lão già dê băng vào đêm tối

Cứ cắm đầu chạy dọc theo  bờ suối

Mặc chân đỏ máu đá sắc gai cào.

Rồi chợt  nghe tiếng người ngựa lao xao

Cũng là lúc nàng ngã nhào mép nước,

Khi tỉnh ra thì nàng mới biết

Lão già dê mang tôi tớ đi tìm.

Nàng bị trói trong chuồng ngựa mấy đêm

Bụng đói lả cổ khô khát cháy,

Phải trốn đi – đầu óc nàng nghĩ vậy

Bàn tay ta vun xới cuộc đời ta…

Ngụy gia trang có lão bộc già

Từng ở với mẹ cha thuở trước

Lão thương nàng như đứt từng khúc ruột

Lén cắt dây mở khóa để nàng đi.

Lúc biệt li lão đưa nàng tay nải

Với phong thư gửi gắm họ hàng xa,

Nàng bước đi giọt giọt châu sa

Lòng lo lắng lão bộc già phải tội.

                        *

Nơi nàng đến nằm lưng chừng núi

Sớm mù sương và tối cũng mù sương

Ngày lại ngày địu nước, cuốc nương

Đêm tá túc nhà đồng hương lão bộc.

Rồi một lần dắt ngựa thồ lên dốc

Nàng nghỉ chân bên một gốc thông già,

Lão tri châu dẫn đám lính tuần tra

Ánh mắt nhìn nàng ranh ma quỷ quyệt.

Hắn mưu toan nhưng nàng đâu có biết

Biết trách ai?Trách duyên kiếp mình thôi!

Mấy hôm sau nàng chẳng hiểu đầu đuôi

Bị trói nghiến lôi về nhà chúa đất.

Vợ lão tri châu vung roi da quất

Trận  đòn ghen túa máu thảm thương

Nàng có ngờ đâu kiếp nạn tai ương

Phận gió sương lại hoa nhường nguyệt thẹn!

                            *

Lão tri châu chống hèo bước đến

Mắt gườm gườm nhìn mụ vợ hung hăng,

Quát tôi tớ cởi bỏ dây thừng

Lôi nàng về nhà ngang hỏi chuyện.

-         Nói cho ta ngươi từ đâu đến?

Cha mẹ tên chi? Đến để làm gì?

Không giết người cũng là  trộm cướp

Trốn chúa lộn chồng cũng có khi?

Biết nói gì trước lời đe nẹt

Nàng thở dài trách số kiếp mình thôi,

Chờ lâu không  nghe tiếng trả lời

Lão tri châu  vung roi da quất.

Đấy là trận đòn roi quyền lực

Quất xuống lưng, nàng uất ức, nghẹn lời

Lão tri châu dằn mặt đó thôi

Ép làm kiếp tôi đòi nhà hắn.

Rồi vết thương lành theo năm tháng

Vẻ u buồn dần  rạng rỡ kiêu sa,

Lão tri châu nổi máu dê già

Hắn ép nàng làm bà vợ thứ.

Nhìn sắc mặt hầm hầm hung dữ

Nàng biết rằng đừng dại thử trêu ngươi

Những trận đòn roi nàng đã trải rồi

Mụ vợ tri châu là loại người ác độc.

“Nếu mày muốn tàn đời thảm khốc

Hãy cứ làm con ngốc  cướp chồng,

Không được nghe lời lão – biết không!”

Mụ tri châu nhảy dựng đồng xỉa xói.

Thức trắng đêm với trở trăn, bối rối

Làm sao đây gỡ mối tơ vò

Trốn hay ở lòng nàng những đắn đo

Nghiêng phía nào cũng cận kề cái chết!

Chẳng lẽ đời nàng đến đây chấm hết

Dằn vặt tâm tư nào biết kêu ai

Làm vợ tri châu ôm khổ hận dài dài

Tránh sao nổi  trận đòn roi oan trái?

Mụ vợ tri châu sẽ ra tay sát hại

Đừng  mong chi chung một mái nhà,

Từng có nàng da phấn mặt hoa

Làm lẽ tri châu chết khi  tròn ba tháng.

                         *

Chiều hôm sau lúc trời chạng vạng

Lão tri châu cho thắp sáng đuốc hoa,

Lão đã quyết chẳng ai dám bàn ra

Kể cả mụ vợ già ác độc.

                    

 Đám sai nha thay nhau chúc phúc

Tiếng nhạc sinh tiền như giục canh khuya

Lão thầy mo giọng nhão nhoẹt bông đùa:

-         Đưa tân nương động phòng hoa chúc.

Nàng cố nén nỗi đắng cay phẫn uất

Lê bước chân bước qua bậc thềm hoa,

Lão tri châu nheo đôi mắt ngà ngà

-         Nào hãy uống với ta vài chén!

Nâng ly rượu lão hứa hươu hứa vượn

Vẽ đời nàng mộng tưởng trần gian,

Sẽ qua đi đời khổ cực cơ hàn

Cho xứng  vợ nhà quan quyền lực.

Nàng biết ngoài song đôi mắt diều căm tức

Lén nhìn nàng, nhìn lão tri châu

Nàng nín thinh tránh lửa đổ thêm dầu

Mặc cho lão tri châu uống, nói.

Lão kéo lên giường, nàng van xin đừng vội

Xin hãy nghe nàng nói một đôi lời:

“Quan uống đã say, trời lại  sắp sáng rồi

Đêm mai tỉnh, thiếp vì người hầu hạ”

Giọng của nàng nghe buồn thương là lạ

Hạt lệ rơi càng ủ dột nét hoa,

Lão nghĩ rằng:  nàng đã ở tay ta

Vội gì chứ cứ từ từ mà …thưởng thức!...

Lão ngồi dậy, đưa bầu rượu lên nốc

Rồi lè nhè kêu lão bộc mang thêm

Một lát sau gục xuống say mèm

Nàng thay áo, nép bậc thềm trốn chạy.

Dắt ngựa ra khỏi tàu, nàng thấy

Mụ tri châu đã ở đấy tự lúc nào

Mắt gườm gườm nanh nọc đường đao

Cứ nhắm thẳng đầu nàng bổ xuống!

Nàng bất ngờ nhưng không hề luống cuống

Kịp né mình rút chân trước về sau

Kéo dây cương cho con ngựa quay đầu

Chắn mụ vợ tri châu mắt đỏ ngầu loạn đả.

Thoát lưỡi đao nhảy lên lưng tuấn mã

Nhắm hướng nam nàng cứ thế ra roi

Vượt qua bao khe suối núi đồi

Đã quá xa rồi vẫn bồi hồi, lo lắng…

                         *

Ta gặp được nàng như mùa đông có nắng

Mỗi sớm mai ta tặng một bó hoa

Nàng cảm ơn mà đôi mắt thẳm xa

Như phảng phất một nỗi niềm khó nói.

Mấy hôm sau, nàng nhận hoa, ta hỏi:

-         Nỗi niềm chi mà đôi mắt u sầu?

Nàng gượng cười rồi nói:” có gì đâu,

Nghĩ thương kẻ dãi dầu mưa nắng”.

Nói thực lòng không thích hoa ta tặng

Nàng quí hơn khi ngắm chúng trong vườn,

Khoe thanh cao, đài các, dịu dàng

Tràn sức sống một vườn xuân mơn mởn.

Chiều chiều vọng chân trời góc biển

Ta biết nàng nhớ mẹ thương cha

Nhớ quê hương khuất mây núi nhập nhòa

Nỗi nhớ của nàng làm lòng ta thắt lại.

Nàng xin ta tự trồng ngô gieo cải

Có việc làm bớt nhớ lại nỗi niềm đau

Thân đã quen việc tôi tớ con hầu

Phận nô lệ dẫu đi đâu cũng vậy.

Ôi tấm lòng nàng thanh cao biết mấy

Trong lòng ta sóng dậy một niềm yêu,

Hẹn  nàng dạo chơi trong một buổi chiều

Quyết sẽ nói cái điều muốn nói!...

Ta bên nàng sao tâm tư diệu vợi

Chiều buông dần cơ hội cũng dần buông,

Cháy trong lòng ngọn lửa yêu đương

Mà giận con đường hôm nay quá ngắn.

Đôi mắt nàng ưu tư chòm mây trắng

Lặng lẽ trôi về phía chân trời,

Không hiểu sao ta chẳng thốt nên lời

Đếm vó  ngựa trên đồi sim tím.

Ta chỉ cho nàng nơi ta luyện kiếm,

Nơi ngày xưa từng huyết chiến Lôi Đài

Cả quả đồi nhuốm đỏ máu những chàng trai

Ngàn người ra trận chỉ một, hai sống sót.

Nghe ta kể, nàng thốt lời chua chát:

“Chữ danh kia làm tan nát bao nhà

Vợ mất chồng, con cái mất cha,

Người đang sống mà như hoa cỏ héo…”

Nàng căm ghét bọn phìa lang tàn bạo

Cướp máu, mồ hôi, cơm áo bao người,

Thân phận người nghèo như cái kiến mà thôi

Muốn an phận mà cuộc đời giông bão…

Ta nói với nàng xin đừng phiền não

Hãy sống vui trong vương quốc của ta,

Hồi tưởng chi những cay đắng xót xa

Những gì qua hãy cho qua mà sống.

Nàng chỉ cho ta trên trời cao lồng lộng

Đôi chim điêu giang cánh bay cao

Nàng thì thầm mà rực lửa khát khao

Có khi nào nàng hóa thân như thế?...

Nàng đã từng bôn ba góc bể

Để gặp ta một phía chân trời,

Vương quốc này có được là nơi

Nàng dừng chân xây mộng đời tình ái?

Ta quyết tâm, ghì cương ngựa lại

Nàng dừng chân, ta vội nói yêu nàng

Nàng lặng thinh, ta hái nụ cải vàng

Ấn tay nàng rồi vội vàng lên ngựa.

                        *

Kể từ đấy tim ta rực lửa

Nàng sẽ thành một nửa của đời ta,

Bàn tay nàng trỉa bắp chăm hoa

Đêm trăng sáng thổi khúc ca gọi bạn…

Nhưng cuộc đời không hề đơn giản

Vùi dập kiếp người muôn vạn đắng cay,

Nàng gặp ta ấp úng tỏ bày

Thăm quê cũ trước ngày xuất giá.

Ta chọn cho nàng một con tuấn mã

Năm đứa tùy tùng hộ giá về quê,

Nàng chia tay, ta thổn thức trăm bề

Thăm thẳm sơn khê đường về quan tái.

Ai có ngờ nàng ra đi mãi mãi

Để lại nhân gian kẻ điên dại u sầu

Ta hỏi ông trời cơn cớ vì đâu

Bắt ta gánh nỗi sầu nhân thế?

Nàng chẳng sá chi mưa nguồn chớp bể

Suốt dặm dài rơi lệ nhớ thương ta,

Mong thắp nén nhang cẩn cáo mẹ cha

Con lưu lạc phương xa xuất giá…

Một chiều dừng chân nơi đồng rừng xa lạ

Nàng bất ngờ gặp lại lão tri châu,

Nàng thúc ngựa phi, chúng nhanh chóng đón đầu

Lão tri châu mắt đỏ ngầu quát tháo:

- Con tiện tỳ…thối thây…bố láo

Mày trốn đâu? Tao bố cáo khắp vùng,

Thách thằng nào ra mặt anh hùng

Dung túng kẻ phản chồng trốn chúa!

Năm đứa tùy tùng rút gươm vung búa

Dũng mãnh xông lên như lửa đốt rừng le

Lớp lớp trùng vây chẳng run sợ e dè

Lính tri phủ dùng tên tre nhắm bắn…

Năm đứa tùy tùng cố công che chắn

Giữa trùng vây tên bắn gươm khua

Hộ tống nàng qua suối Nà Nưa

Sức lực kiệt mà vẫn thừa dũng khí.

Lão tri châu mắt đỏ ngầu ác quỉ

Hét đàn em chém  gối ngựa của nàng,

Tên trước, giáo sau, đội ngũ xếp hàng

Vây thật chặt năm chàng cận vệ.

Trời hỡi trời! Giữa trùng vây như thế

Dữ oai hùm cũng không thể xông ra

Chúng bị thương dù cố sức xông pha

Từng đứa một bỏ mình nơi chiến trận!...

Còn lại một mình đau thương, uất hận

Lẽ nào cam số phận tôi đòi,

Nàng ngẩng đầu lên nhìn phía cuối trời

Qua đôi mắt gửi lời giã biệt!

Vách núi trèo lên bước từng bước một

Lão tri châu như con khỉ đột lao theo

Ráng sức bình sinh nàng đạp lão té nhào

Lên mỏm đá nàng thở phào nhẹ nhõm.

Lạy hai lạy, nàng chắp tay khấn nguyện

Cầu cho ta sung sướng suốt đời

Nỗi nhớ nàng cũng sớm phôi phai

Hạnh phúc mới với tương lai tươi sáng!

Trên đầu nàng hai con hạc trắng

Chúng lượn vòng chứng kiến nỗi bi thương,

Bóng chiều sa hiu hắt ánh dương

Nàng bình thản buông mình vực thẳm!

Rồi cả đồng rừng sét  vang sấm động

Từ đáy sâu vực thẳm nàng bay lên

Ung dung trên đôi cánh hạc tiên

Hương thơm tỏa, nhạc sinh tiền réo rắt…

Lão tri châu không tin vào đôi mắt

Chuyện xảy ra là thật, thật sao!

Bủn rủn tay chân khiến lão té nhào

Đôi mắt quỷ dâng trào bóng tối.

Bọn tay chân vô cùng bối rối

Chúng biết rằng đã phạm tội với thần linh

Quì xuống vái xin, kể lể ăn năn

Cho đến khi bóng hình nàng xa khuất…

                           *

Đếm giọt sương rơi đợi ngày gặp mặt

Ngoài song thưa hiu hắt mảnh trăng sầu,

Không biết giờ này nàng đang ở nơi đâu

Lòng ta cứ lo âu thấp thỏm.

Để lại phong thư, giữa đêm khuya ta trốn

Quyết tìm nàng dẫu khắp chốn nhân gian,

Trái tim ta như muốn nát tan

Thời gian trôi càng ngập tràn nỗi nhớ.

Ta ra đi không mang theo tôi tớ

Chỉ một mình trên lưng ngựa Ô Qua,

Gặp xóm làng ta dò hỏi lân la

Tìm dấu tích người ta yêu dấu.

Không kể ngày đêm, lòng ta nung nấu

Đi theo con tim linh cảm dấu chân nàng,

Thế rồi một chiều ta đến được cánh rừng hoang

Nơi chiến địa tùy tùng nàng huyết chiến.

Ngựa Ô Qua hí vang mấy tiếng

Quẩn quanh hoài bên bò suối Nà Nưa,

Ta chợt nhận ra ngọn giáo năm xưa

Ông dượng ta nhờ đưa thằng trai thứ.

Ngọn giáo ấy đã từng đâm hổ dữ,

Từng tung hoành trận Cố Tử, Đầm Mô

Giờ chẳng khác chi một nhánh cây khô

Lặng lẽ cắm ưu phiền trước mộ.

Ta quì xuống… không thể nào thổ lộ

Nỗi tiếc thương, đau khổ, hận mình

Chúng ra đi như chiếc lá còn xanh

Khi trên cành còn lá vàng lá úa!

Thời gian chẳng cho ta lần lữa

Quì lạy xong, lên lưng ngựa Ô Qua

Lỏng dây cương men mé suối rừng già

Ngựa dẫn ta đi, mắt ta tìm kiếm.

Ta nguyện cầu  nàng thoát qua hung hiểm

Dẫu nơi nao – góc biển chân trời

Núi lửa phun hay vực thẳm sao rơi

Tim còn đập là chân ta đi tới!

Rồi một chiều dừng ngựa nơi  trấn mới

Lòng bỗng dưng bối rối lạ kì

Vẳng bên tai tiếng gọi bạn từ quy*

Buồn ảo não một khi trời chưa tối.

Ông chủ quán nhìn ta rồi nói:

“Không phải chim đâu, tiếng sáo lão tri châu,

Độc ác bao nhiêu bấy thê thảm cơ cầu,

Thua cả thằng nô, con hầu ngày trước!”.

Theo tiếng sáo chân ta vội bước

Âm thanh kia da diết vô cùng

Ráng chiều trôi chầm chậm  thinh không

Đôi chim hạc lượn vòng tìm chốn đậu.

Mấy nhánh tầm xuân phất phơ lưng dậu

Một mái tranh cùn như ẩn dấu, dưới gốc đa

Trên cái sạp tre một ông lão mù lòa

Cứ thổi mãi một giọng ca gọi bạn.

          Như cơn mưa giữa trời nắng hạn

          Lão đứng lên, uống cạn bát nước trong,

          Nói với ta bấy phấp phỏng trong lòng

          Ngày ngóng đêm mong mấy chục vòng nút thắt *.

          Kéo vạt áo lên, lão lau đôi mắt

          Kể nỗi sầu nén chặt bấy lâu nay,

          Đã muốn chết đi, thân xác bón cỏ cây

          Đời còn nợ còn đọa đày thân xác.

          Lão hối hận ngày xưa gian ác

          Bất kể làm chi để kiếm chác bạc, vàng

          Bỏ ngoài tai ngàn vạn tiếng kêu oan

          Cưới vợ bé những toàn gái đẹp!

          Sự đời khuất sau đôi tròng thịt

          Mất gia tài, mất chức, vợ đuổi đi

          Mò mẫm, lang thang nào biết làm gì

          Mượn khúc nhạc từ quy kiếm sống.

          Cây sáo lão cầm trông sao rất giống

          Ta tặng nàng ngày tháng mộng mơ hoa

          Trăng thượng huyền nghiêng chiếu hiên nhà

Nàng thổi điệu du ca man mác?

Lão kể ta nghe về đôi chim hạc

Chở nàng bay lên từ vực thác Nà Nưa

Sấm sét kinh hồn chẳng một giọt mưa

Cảnh tượng ấy lão chưa từng thấy.

Cánh rừng hoang bùng lên lửa cháy

Khói mịt mù không thấy đường ra,

Lão hét lên gọi mấy đứa lâu la

Tiếng rừng vọng như hồn ma cười nhạo!...

Quờ quạng đến được nơi gốc gạo

Lão vô tình nhặt cây sáo này đây,

Xê xang xự cống… không biết chút mảy may

Thuận tay lão đưa lên miệng thổi.

Tiếng sáo ngân lên vang trong đêm tối

Thổi thế nào cũng một điệu từ quy

Lão ngạc nhiên nghĩ cây sáo lạ kỳ

Rồi thiếp đi lúc nào chẳng biết.

Lão mơ thấy nàng khoác áo choàng xanh biếc

Bước theo sau là Ngọc Nữ, Tiên Đồng

Cưỡi mây hồng lơ lửng giữa thinh không

Văng vẳng tiếng tơ đồng sáo trúc.

Nàng nhìn lão không e dè, chớp mắt:

“Lẽ ra phải bắt chết nhà ngươi

Nhưng  vấn vương một  chút nợ đời

Trao cây sáo ta gửi lời giã biệt.

Dẫu  ngươi có  sức tàn lực kiệt

Phải kể cho chàng biết được về  ta,

Nói với chàng: ta - Trinh Nữ Hằng Nga

Còn chút  nạn, nên gia gia thử thách.

Nơi trần gian bị bao người bức bách

Phẩm hạnh tu nhân cách con người,

Ta gặp được chàng lòng muốn kết đôi

Gia gia biết, Người đưa về cung Quảng.

Ngươi chỉ thổi được tiếng chim gọi bạn

Chàng động lòng chàng sẽ đến tìm ngươi,

Sau khi trao cây sáo này rồi

Ngươi sẽ được đến nơi muốn đến!”

Lòng cuồn cuộn dâng tràn thương mến

Tìm nàng nơi  đâu góc biển chân mây?

Giã biệt lão mù, cầm cây sáo trên tay

Lưng ngựa Ô Qua ngày ngày rong ruổi…

                                *

Ta đã qua trăm đèo ngàn suối

Ráng chiều trôi ta thổi điệu du ca,

Tiếng sáo đêm gọi bạn bay xa

Sương giăng trắng hay nhập nhòa nước mắt.

Rồi một đêm trăng mơ, ta giáp mặt

Nàng yêu kiều, nắm thật chặt vai ta

Nàng nói nàng là gió, là hoa,

Là sương sớm, là lời ca tiếng hát.

Là nắng  mùa đông, dịu êm khúc nhạc

Cánh đồng vàng, man mác tím hoa sim

Ráng chiều bay cánh hạc buổi chiều êm

Cành trúc lay vẫy trăng lên ban tối…

Nàng nhìn ta yêu thương quá đỗi

Rồi thốt lời xin lỗi phải xa ta,

Tình yêu của nàng như mây gió cỏ hoa

Như ánh trăng ngà ấp yêu mãi mãi.

Ta ôm ghì nàng, té ra không phải

Trong vòng tay giấc mộng Nam Kha!

Nhưng lưng trời cánh hạc chưa xa

Quẩn quanh ta chưa nhạt nhòa mùi hương cũ?

Kể từ đấy ta thôi ủ rũ

Tình yêu của nàng luôn nhắc nhủ hồn ta

Yêu mây trời, sông núi, cỏ hoa

Yêu ánh trăng ngà, yêu tiếng ca khúc hát.

Khi tâm hồn ta lớn lên, bát ngát

Nàng dắt ta vào địa hạt thi ca,

Ta say ĐỜI như bướm say hoa

Như đã từng say TRINH NỮ HẰNG NGA!

                                     19.8.2016 – 21.11.2017

                                                                            

	* chim từ qui: chim quốc,  chỉ kêu về đêm * vòng nút thắt: dùng dây thắt nút để ghi nhớ thời gian.

SAU NGÀY EM LẤY CHỒNG

 
                     Em nghe lời bác, mẹ

                    Bỏ anh đi lấy chồng

                    Một buổi chiều mưa lạnh

                    Tiết giao mùa thu – đông.

                    Từ ấy anh ngóng trông

                    Từ ấy anh thổn thức,

                    Trái tim rực lửa xưa

                    Giờ ngập tràn nước mắt.

                    Anh muốn chôn thật chặt

                    Tình yêu em đáy mồ,

                    Nhưng cớ sao lại nhớ

                    Những chiều buồn hư vô!..

                    Rồi một hôm tình cờ

                    Gặp em nơi bến cũ

                    Dáng hao gầy, lam lũ

                    Mắt đắm chiều xa xăm.

                    Trỗi sóng lòng bâng khuâng

                    Trào dâng bao xúc cảm,

                    Em làm ngơ cúi đầu

                    Mây chiều trôi bảng lãng.

                    Ngày xưa say bài giảng

                    “Tôi yêu em”, em ơi

                    Những gì nhà thơ viết

                    Vận vào hồn anh rồi!

Mãi bình minh mới mẻ một nhành xuân!

         
           Cuộc đời nào chẳng đau khổ, buồn vui

          Mộng ước nào chẳng giàu sang, hạnh phúc?

          Con đường đời bao chông gai, khó nhọc

          Phía trước tương lai – ta vượt dốc băng đèo.

          Thời trai trẻ vượt qua núi cao

          Đến đất bằng bước chân chậm lại,

          Ta tận hưởng cỏ cây hoa trái

          Hạt giống ta gieo trí tuệ, tâm hồn.

          Giữa dòng đời giông bão mưa tuôn

          Hãy vững bước vượt lên, em nhé

          Cười với đời để mình luôn tươi trẻ

          Mãi bình minh…mới mẻ một nhành xuân!

MŨI THÍNH

Để giảm tốc độ gặm chân gà của Bờm, Tễu lên tiếng:

          - Lão Lâm trọc có cái mũi thính hơn mũi chó, hôm rồi đi săn với lão, con thú còn ở tận đẩu đâu mà lão bắt mùi được, thánh thật!

Nâng lon bia lên, làm một hơi, ném cái rẻng, Bờm nhũng nhẵng:

          - Thế thì có cái gì đáng nói. Thú có mùi của thú.

 Rồi lại cầm chân gà gặm ngon lành. Nhìn cách ăn của Bờm, bất giác thằng Ngô cầm trái cóc, cắn một miếng, chưa kịp nhai đã nhăn mặt, ngoái ra sau, nhả xuống sàn.

          - Như thế nào mới là mũi thính, cha nội?

Bờm ngưng nhai, hỏi lại:

          - Đốt một cái lông gà mày có thấy khét?

          - Có.

          - Vậy bỏ cái lông gà đó vào một rổ lông vịt, đốt lên mày có phân biệt được khét lông gà và khét lông vịt không?

          - Không.

          - Vậy thì được rồi.

Lại nhai chân gà, Tễu lên tiếng:

          - Kể tiếp đi cha nội, lấp la lấp lửng quá chừng.

Tu một hơi, đặt lon bia xuống bàn, Bờm vỗ vai thằng Ngô:

          - Thằng Cải, bạn mày ấy, hút Bat Tô quen rồi, vậy mà qua một đêm,  có hơi thuốc ba con năm trong nhà nó vẫn nhận ra.

          - Xạo quá cha nội!

          - Mày không tin? Thằng Tễu không tin? Nhưng tao tin. Chính miệng thằng Cải nói ra. Nó kể vừa đi công tác về con vợ kêu thằng con chưa giáp tôi bỏ bú, đòi đưa đi khám bác sĩ. Nó kêu vợ nó vạch vú cho nó coi. Khịt mũi một cái, nó bảo nghe mùi ba số năm. Ngậm núm mút vài cái, nó bảo vợ cho con bú thử coi, ai dè thằng con bú liền. Hóa ra bé con cũng nghiện mùi Bat Tô chúng mày ạ!

Thằng Tễu, thằng Ngô há hốc mồm, Bờm tỉnh queo, uống cạn lon bia, vứt cái rẻng xuống sàn.

          - Phân biệt mùi vẫn chưa tài, cái không có mùi mà biết chính xác mùi mới tài. Rứa mới phục!

Bờm gặm chân gà, cười cười nhìn mặt thằng Ngô khi co khi giãn. Tễu lẩm bẩm:

          - Cái không có mùi…mà biết chính xác mùi…là cái quái gì…

          Sợ thằng Ngô đứt dây máu não, với cái chân gà cuối cùng, Bờm nói:

          - Mùi tiền, rứa mà không biết.

Tễu cười ha hả:

          - Thằng ni thông minh đột xuất. Hắn nói tau mới nhớ ra, cái ông quan đầu tỉnh Đ.N giấu tiền kĩ rứa mà mãi ngoài HN, cách xa ngàn dặm, người ta vẫn nhận ra…

Thằng Ngô láu táu như vừa phát minh ra lực đẩy thứ hai không bằng:

          - Tau nhớ ra rồi, ở bên Tàu có lão quan đầu triều Hòa Thân chuyên ăn của đút lót các quan dưới quyền, đứa nào giấu diếm hối lộ, chung chi không hợp lí là lão cách chức, thành ra tham nhũng có hệ thống. Đúng là làm quan càng lớn mũi càng thính mùi tiền.

          Bờm chống gối đứng dậy bước ra khỏi quán, hết chân gà thì lấy gì để nhậu. Trời đổ mưa, Tễu chạy theo, vỗ vai Bờm, nói trong hơi thở: “Mấy ông thanh tra quan đầu tỉnh Đ.N có khi nào nhậu chân gà như tụi mình không mày”.

BIỂN CHIỀU BÊN EM

        

              Sóng vỗ bờ như mẹ vỗ về con

          Bình yên lắm một vùng trời lặng lẽ

          Cát mịn dưới chân, em ơi có thể

          Dừng bước khi con còng bể trốn tìm…

          Thăm thẳm xanh từ lòng biển trăng lên

          Sóng đùa vui tỏa ánh vàng lóng lánh

          Nàng Venus hay em?chẳng phải đâu ảo ảnh

          Anh lạc vào tiên cảnh hồn anh!...

Đắng cay giọt rượu trốn duyên bẽ bàng

         

           Biển mênh mông

                                      một màu xanh

                                                          mặn chát

          Giọt nước mắt mặn chát

                                               em bé nhỏ

                                                             dưới bầu trời

                                                                                mênh mông

          Giọt rượu đắng cay

                                       mong say mãi tới vô cùng

          Rồi cuộn vòng vỏ ốc

                                        để không thấy

                                                        biển trời mênh mông.

          Biển xanh mặn chát

          Nước mắt mặn chát

          Bầu trời mênh mang

          Đắng cay giọt rượu

          Trốn chạy không gian

                                  trốn mây trốn gió

                                                        trốn ánh trăng vàng

          Trốn vào vỏ ốc

                              trốn duyên bẽ bàng…

MÀU SẮC, ÁNH SÁNG TRONG BÀI THƠ VIỆT BẮC CỦA TỐ HỮU

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, Trung ương Đảng, Chính phủ rời chiến khu Việt Bắc về tiếp quản thủ đô Hà Nội. Cảm hứng từ buổi chia tay lịch sử ấy, Tố Hữu đã viết nên bài thơ Việt Bắc. Bài thơ thành công về nhiều mặt, xứng đáng là đỉnh cao thơ Tố Hữu nói riêng, thơ ca chống Pháp nói chung. Rất nhiều bài nghiên cứu, phân tích, bình giảng… của các học giả, giảng viên, nhà thơ, nhà văn trong ngoài nước đã minh chứng điều đó. Ở bài viết nhỏ này chỉ đề cập tới cách thức dùng màu sắc, ánh sáng trong bài thơ Việt Bắc với mong muốn góp phần làm rõ thêm nét độc đáo phong cách thơ Tố Hữu.

Thơ Tố Hữu luôn đề cập tới những vấn đề có ý nghĩa lịch sử, có tính chất toàn dân, những sự kiện chính trị lớn của đất nước. Giọng thơ tâm tình, ngọt ngào tha thiết như “giọng mẹ ru tháng ngày”. Cách dùng từ, diễn đạt gần gũi, thân thuộc với nhân dân vì tác giả vận dụng thuần thục thể thơ truyền thống dân tộc, phát huy cao độ tính nhạc rất phong phú của tiếng Việt. Bên cạnh yếu tố trên, nhà thơ rất có ý thức trong việc sử dụng ánh sáng, màu sắc, làm cho nó lung linh hơn trong cảm nhận của người đọc.

Bài thơ Việt Bắc có 150 câu viết theo thể lục bát. Cấu tạo bài thơ theo lối đối đáp thường gặp trong văn học dân gian. Đối đáp giữa người ở và người đi, người ở lại là đồng bào Việt Bắc, người đi là cán bộ, chiến sĩ cách mạng. Thành công trước tiên của bài thơ này tác giả đã “phân thân”, đặt mình vào suy nghĩ, tâm tưởng của người ở lại, nói hộ tấm lòng họ để rồi từ đó thổ lộ tâm ý của mình. Hai câu thơ lục bát đầu tiên trong bài thơ có sử dụng màu sắc là câu hỏi của người ở lại với người đi:

Mình đi có nhớ những nhà

Hắt hiu lau xám đậm đà lòng son

Câu bát sử dụng tiểu đối: Hắt hiu lau xám / đậm đà lòng son. “Hắt hiu” là tính từ chỉ cảm giác cái sắp tàn, chẳng hạn: “Ngọn đèn dầu hiu hắt giữa đêm khuya”, “Gió may hiu hắt”. “Hiu hắt” gợi nỗi buồn kết hợp với “lau xám” càng thêm ảm đạm. Người ở lại dùng “hắt hiu lau xám” để chỉ cái nghèo không thể nghèo hơn của đồng bào Việt Bắc. Nhưng đối lập với cái nghèo ấy là tấm lòng kiên trung, nghĩa tình với cách mạng: “đậm đà lòng son”. Vế sau của câu tỏa sáng, gợi cho người đọc niềm lạc quan tin tưởng. Không hiểu sao, hai chữ “lòng son” ở đây cứ gợi lên liên tưởng câu thơ của Văn Thiên Tường:

Người đời tự cổ ai không chết

Lưu lại lòng son với sử xanh.

                   (Quá Linh Đinh dương)

Hiểu lòng người ở lại, người ra đi không ngần ngại thổ lộ tình cảm của mình. Một tình cảm yêu thương thắm thiết với ánh trăng dìu dịu trong không gian mênh mông, không phải tình yêu đôi lứa mà như tình cảm lứa đôi:

Nhớ gì như nhớ người yêu

Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương.

Không chỉ cảm nhận ánh sáng đẹp của “trăng lên đầu núi, bóng chiều lưng nương”, người ra đi còn thấu hiểu nỗi gian lao, khổ cực của những người mẹ, những em bé trong cái nắng như thiêu như đốt:

Nhớ người mẹ nắng cháy lưng

Địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô

Ban ngày vất vả, gian lao với ánh sáng đáng ghét ấy thì ban đêm người Việt Bắc vui với ánh sáng trí tuệ, ánh sáng lạc quan:

Nhớ sao lớp học i tờ

Đồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan.

Nhớ là biểu hiện của yêu thương. Tình cảm kẻ ở người đi được dựng xây trong khó khăn gian khổ suốt mười lăm năm ròng: “Thương nhau chia củ sắn lùi / Bát cơm sẻ nửa chăn sui đắp cùng”. Người đi đã xem Việt Bắc là quê hương thứ hai. Bởi vậy, khi chia tay người đi nhớ người, nhớ cảnh, nhớ mùa, nhớ năm:

Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng.

Ngày xuân mơ nở trắng rừng

Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang

Ve kêu rừng phách đổ vàng

Nhớ cô em gái hái măng một mình

Rừng thu trăng rọi hòa bình

Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung.

Bức tranh tứ bình với bốn mùa đông, xuân, hạ, thu thật đẹp. Có người cố lý giải vì sao mùa không theo một thứ tự tuần hoàn thiên nhiên? Có cần phải chi tiết, kĩ càng thế không khi nỗi nhớ con người không theo qui luật nào cả.

Tố Hữu tinh trong quan sát, nhạy trong nắm bắt tư thế, thần thái:

Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng.

Rừng xanh làm nền cho màu đỏ của hoa chuối, con đèo cao uốn lượn giữa hai màu xanh đỏ ấy vừa lóe lên phản quang của “dao gài thắt lưng”. “Dao gài thắt lưng” là hoán dụ, lấy phản quang của công cụ lao động để chỉ người còn gì độc đáo hơn. Tư thế của con người đang tư thế đi lên – “ta lên đến đỉnh ta cao hơn đèo”. Trong thơ Tố Hữu, tư thế đi lên luôn chứa đựng ý chí làm chủ, tự tin, lạc quan, khát vọng, chẳng hạn:

Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều

Bóng dài lên đỉnh dốc cheo leo

Núi không đè nổi vai vươn tới

Lá ngụy trang reo với gió đèo.

                           (Lên Tây bắc)

Hay:

Chào 61! Đỉnh cao muôn trượng

Ta đứng đây, mắt nhìn bốn hướng

Trông lại nghìn xưa, trông tới mai sau

Trông Bắc trông Nam, trông cả địa cầu.

                             (Bài ca mùa xuân 61)

Dưới con mắt Tố Hữu, Việt Bắc mùa nào cũng đẹp, cũng ngập tràn màu sắc, trào dâng sức sống. Mùa xuân thì mơ nở trắng rừng, mùa hạ rừng phách đổ vàng…Mùa gắn với con người, với giới tính, tâm thế khác nhau. Mùa đông với hình ảnh con người chinh phục, mùa xuân với con người – nghệ nhân, mùa hạ rực rỡ với cô em gái tràn trề sức sống. Và mùa thu, mùa xúc cảm sáng tác của văn nghệ sĩ lại gắn liền với ánh sáng, tâm hồn người Việt Bắc. Ánh trăng thu rọi hòa bình trong không gian tiếng hát ân tình thủy chung cho chúng ta cảm giác êm đềm, ấm áp. Từ “hòa bình” dùng trong câu thơ là tính từ, vậy nên hiểu ánh trăng rọi lên núi rừng (có sẵn) hòa bình hay ánh trăng thấy hòa bình? Trả lời cho câu hỏi này, ngẫm kĩ, tác giả đã khéo léo gửi gắm ở câu tiếp theo: “Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung”. Thì ra tâm hồn, mong muốn của nhân dân Việt Bắc nói riêng, nhân dân Việt Nam nói chung đang cháy bùng khát khao mà ánh trăng đang soi rọi đó.

Đối với quân thù, Việt Bắc là lũy thép, mồ chôn quân cướp nước, trong mắt chúng chỉ có một màu tối tăm, ảm đạm, bởi vì:

Núi giăng thành lũy sắt dày

Rừng che bộ đội rừng vây quân thù

Mênh mông bốn mặt sương mù

Đất trời ta cả chiến khu một lòng.

Rồi Việt Bắc ngày càng lớn mạnh, thủ đô gió ngàn có đêm nhưng không có bóng tối. Tố Hữu đã sử dụng nghệ thuật điện ảnh để ghi lại khung cảnh ấy với sự phối kết ánh sáng diệu kì:

Quân đi điệp điệp trùng trùng

Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan

Dân công đỏ đuốc từng đoàn

Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay

Nghìn đêm thăm thẳm sương dày

Đèn pha bật sáng như ngày mai lên.

Lại một lần nữa Tố Hữu nhận ra phản quang đầu nòng súng trong đêm, nó lóe lên dưới ánh sáng của đuốc, của đèn pha theo nhịp bước người lính. Bên vành mũ nan có ngôi sao đầu súng. Một hình ảnh đẹp, lãng mạn lại mang hàm ý sâu xa. Muôn tàn lửa bay của đoàn dân công với sức mạnh “bước chân nát đá” như vẽ nên hình ảnh con rồng lửa đang bay…Ánh sáng đèn pha xuyên thấu nghìn năm “thăm thẳm đêm dày” bừng sáng “như ngày mai lên” là một ẩn dụ đẹp, độc đáo nhuần nhị tinh thần lạc quan cách mạng của tác giả.

Một điều rất đặc biệt trong sự “phân thân” để bày tỏ nỗi niềm của tác giả, Tố Hữu - một trong bao nhiêu người đi, lại “đồng thanh” cùng người ở lại:

Ai về ai có nhớ không

Ngọn cờ đỏ thắm gió lồng cửa hang

Nắng trưa rực rỡ sao vàng

Trung ương, Chính phủ luận bàn việc công.

Đại từ “ai” mang tính phiếm chỉ rộng hơn “mình”, “ta”. Câu hỏi tu từ nhấn mạnh với người về: Việt Bắc - “thủ đô” của cuộc kháng chiến. Điều kiện sống khó khăn nhưng tinh thần cách mạng bao trùm cả không gian, thời gian địa bàn cơ quan Trung ương. Tác giả dùng tính từ mạnh: “đỏ thắm”, “rực rỡ” định ngữ cho cờ đỏ sao vàng – biểu tượng lý tưởng, ý chí, khát vọng toàn dân tộc. Chính vì vậy, Việt Bắc trở thành niềm tin, phương hướng  cho những vùng đất còn dưới gót giày quân cướp nước;

Ở đâu u ám quân thù

Nhìn lên Việt Bắc: Cụ Hồ sáng soi.

Viết về Bác, bao giờ Tố Hữu cũng lựa chọn cách diễn đạt đậm tính nhân dân với những từ ngữ giản dị nhưng làm nổi bật được thần thái, phong cách của Người, tài năng ấy không phải nhà thơ nào cũng có được:

Mình về với Bác đường xuôi

Thưa rằng Việt Bắc không nguôi nhớ Người

Nhớ ông Cụ mắt sáng ngời

Áo nâu túi vải đẹp tươi lạ thường!

Nhớ Người những sáng tinh sương

Ung dung yên ngựa trên đường suối reo.

Bằng những nét chấm phá theo trường phái hội họa phương Đông, Tố Hữu đã dựng lên một bức tranh giàu chất nhạc, trữ tình, sức gợi tả lớn bởi màu sắc trong trẻo, tinh khiết, chân thực gần gũi với cuộc sống: hình ảnh, phong thái Người rất mực giản dị, ung dung thanh thoát. Nghệ thuật miêu tả không chỉ thể hiện tấm lòng, cách suy nghĩ của đồng bào miền núi mà rất phù hợp với tâm hồn, phong cách Bác. Đây là một trong những đoạn hay nhất của bài thơ.

Cuộc chia tay đầy lưu luyến như cái bản lề mở ra chân trời mới cho cuộc sống mới, ấm no, hạnh phúc, gắn kết miền xuôi với miền ngược. Sản vật người miền ngược gửi về xuôi thật thiết thực với bối cảnh lịch sử thời bấy giờ:

Mình về ta gửi về quê

Thuyền nâu trâu mộng với bè nứa mai

Nâu này nhuộm áo không phai

Cho lòng thêm đậm cho ai nhớ mình

Trâu về, xanh lại Thái Bình

Nứa mai gài chặt mối tình ngược xuôi.

Địa danh Thái Bình được tác giả nhắc đến 3 lần trong bài thơ. Ngoài trích đoạn trên còn có:

Thái Bình đồng lại tươi xanh

Phên nhà lại ấm, mái đình lại vui…

Tản mạn một chút, tác giả dùng 3 từ “lại” đều gắn với địa danh, màu sắc. Ở một bài thơ khác – “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên”, Tố Hữu cũng viết như vậy:

Mường Thanh, Hồng Cúm, Him Lam

Hoa mơ lại trắng vườn cam lại vàng.

Hai câu thơ lục bát có đến 5 màu! Một sự kết hợp tài tình, độc đáo.

Màu xanh, màu của hi vọng, thái bình là yên ổn không có loạn lạc chiến tranh. Trước Cách mạng tháng 8 năm 1945, Thái Bình - một trong những tỉnh có người chết đói nhiều nhất vì phát xít Nhật bắt dân nhổ lúa trồng đay phục vụ cho chiến tranh của chúng. Hai lần nhắc đến Thái Bình (địa danh – danh từ) gắn với màu xanh (hi vọng) gợi cho người đọc liên hệ thú vị về tính từ của nó. Phải chăng lòng người gặp ý trời khi cả hai chiến sĩ phất cờ trên nóc hầm Đờ Ca-xtơ-ri ở chiến dịch Điện Biên Phủ, treo cờ trên Dinh Độc lập đều  người Thái Bình?

“Nước chảy đá mòn”, đó là sự bào mòn vật chất qua thời gian. Liệu dòng chảy thời gian ấy có làm phai nhạt tình nghĩa người đi? Hiểu nỗi trăn trở, nhớ thương của người ở lại, thay mặt cho những người đi, nhà thơ tuyên thệ:

Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn

Chàm nâu thêm đậm, phấn son chẳng nhòa.

Mộc mạc, đậm tính nhân dân, giàu màu sắc, ánh sáng! Màu sắc, ánh sáng ấy góp phần khẳng định sự thủy chung của người ra đi.

Nhịp điệu êm ái, giọng thơ tâm tình, diễn đạt quen thuộc với cách cảm cách nghĩ quần chúng; điêu luyện, sáng tạo trong sử dụng màu sắc, ánh sáng, từ khi mới ra đời Việt Bắc đã làm rung động biết bao trái tim, biết bao thế hệ. Bốn mươi câu trong bài thơ có sử dụng màu sắc, ánh sáng là một tỷ lệ lớn, rất hiếm gặp. Ánh sáng, màu sắc làm cho Việt Bắc không bóng tối, chắc chắn có dụng ý của tác giả. Tài năng sử dụng màu sắc, ánh sáng làm nên một Việt Bắc lung linh trong đời thơ Tố Hữu, mãi mãi phấn chấn, rạng rỡ tinh thần người đọc. .