ĐƠN KIỆN ĐƯỢC VIẾT BẰNG NHỮNG... CÂU KIỀU

            Sự thật chính là câu chuyện xung quanh một lá đơn trình lên quan Án sát Lạng Sơn vào khoảng đầu thế kỷ XX. Đơn viết bằng…những câu Kiều! Tác giả trình bày nỗi oan khuất, cơ cực của mình mong được quan trên soi xét. Chi tiết như sau:

            Nạn nhân là một phụ nữ quê quán ở Ninh Bình, cha mẹ mất sớm, nhưng gia tư cũng có đồng ra đồng vào. Nhiều người dạm hỏi, nhưng chưa nhận lời với ai thì một bà tên gọi là Điều đã thuyết phục được cô. Đơn kể rõ:

                        Lần thâu gió mát trăng thanh

                 Bà Điều Ngoan ở bên thành sang chơi

                        Ngọt ngào nói nói cười cười

                 Nghe xong thì cũng ra người bao dong

            Vì cái bao dong  giả dối ấy mà cô bị mắc lừa, cô nghe theo, về làm vợ lẽ trong gia đình bà này. Cuộc sống ăn cơm nguội, nằm nhà ngoài đã làm cho thân cô nhục nhã:

                        Đêm thâu vằng vặc năm canh

                 Gió đưa chiếc bách lênh đênh giữa dòng.

                        Người vào chung gối loan phòng,

                 Con ra tựa bóng đèn chong canh dài.

                        Ngày ngày dở tỉnh giở say,

                 Làm cho bể ái khi đầy khi vơi.

                        Bề ngoài thơn thớt nói cười

                 Mà trong nham hiểm giết người không dao.

            Quả thật, vợ chồng mụ Điều này nham hiển vô cùng. Sau một thời gian, chúng tìm cách chiếm đoạt gia tài của vợ lẽ, đẩy chị lên Lạng Sơn, nói là cho chị buôn bán, kì thực để chị bơ vơ, còn chúng thì giành cả cái gia tài của chị mà không bị dư luận bàn tán:

                        Con sinh ra phận má đào,

                 Sa cơ nên phải lụy vào tôi ngươi.

                        Xui con vò võ phương trời,

                 Bán buôn thành Lạng kiếm lời cầu may.

                        Xem gương ba bốn năm nay,

                 Thân con chẳng kẻo mắc tay bợm già.

                        Lừa con lấy sạch cửa nhà,

                 Một mai đất khách làm ma không chồng…

            Rồi cô kết luận, xin quan trên cứu xét:

                        Cúi đầu quỳ trước cửa công,

                 Dám xin cho lá phiếu hồng thôi tra.

            Quan Án Lạng Sơn vô cùng cảm động trước lá đơn của người phụ nữ. vừa cảm động, vừa thán phục trước những lời mượn Kiều mà nói rất đúng thân phận của mình, nên quan Án lập tức cho làm hồ sơ, tư về Ninh Bình, xin quan tỉnh này cho các bị cáo đến tòa Lạng Sơn đối chất. Bằng lý lẽ xác đáng của nguyên đơn, thủ đoạn của vợ chồng mụ Điều bị vạch trần. Quan xử cho người phụ nữ này lấy lại được gia tài, li dị với tên chồng kia để lập cuộc đời mới. Chị vô cùng cảm ơn quan Án sáng suốt bao dung, đã cứu được một người đàn bà đau khổ. Nhưng qua Án mỉm cười trả lời: - Không phải tôi cứu cô đâu. Chính nàng Kiều đã cứu cho người bạn trong sổ đoạn trường của nàng ấy!