Chơi là hoạt động giải trí, nghỉ ngơi hay có khi là thưởng thức. Chơi là nhu cầu không thể thiếu của con
người, và qua cách chơi thể hiện nhận
thức, vốn sống, văn hóa giao tiếp ứng xử.
Hoạt động giải trí, nghỉ
ngơi, thưởng thức của con người rất phong phú nên chơi khó thống kê hết. Điểm sơ qua chúng ta đã có: chơi xuân, chơi chim, chơi cá, chơi cây cảnh, chơi đèn kéo quân, chơi
diều, chơi ô ăn quan, chơi đàn, chơi bóng, chơi cờ, chơi đu, chơi chữ, chơi tem, chơi ảnh, chơi đồ cổ, chơi xe, chơi game…
Chơi say sưa, toàn tâm toàn ý là đam mê. Có người chơi do sở thích, có người vừa là sở
thích vừa muốn khẳng định mình trong giới làng chơi cho nổi danh, cho “đẳng cấp”. Có người chơi vì phong trào, a dua, học đòi. Mà chơi theo kiểu học đòi, ở Việt Nam ta bất luận thứ gì cũng chiếm số
đông.
Nhàn tản đem cờ ra chơi vài ván vừa giết thời gian vừa vận
động trí tuệ, gắn kết tình bè bạn thì còn gì vui bằng. Nhưng cũng hoạt động ấy
đem ra thi đấu, có giải thưởng thì không còn nghĩa là chơi nữa, phải gọi là “đấu”
hay “đánh” rồi. Tương tự, một điều khá thú vị, trong một trận đấu bóng đá nảy lửa,
khi nói về hoạt động của một cầu thủ nào đó, bình luận viên lại nói anh ta chơi tròn vai, nghệ sĩ sân cỏ hay làm xiếc với trái bóng…thay bằng nói anh ta “đấu”
rất hay.
Chơi nhiều hơn làm, ham những trò tiêu khiển có hại thì được gọi là
chơi bời lêu lổng. Hành động gây hại
cho người khác, kiểu như truyện cười dân gian “Nói có đầu đuôi” là chơi khăm. Có hành động ngang ngược được
gán cho từ chơi ngang. Loại người có
quan hệ không bình thường với người ở địa vị cao hơn thì được tập thể cộng đồng
nhìn nhận chơi trèo. Bao giờ cũng tỏ
ra hơn hẳn những người xung quanh trong ứng xử, sinh hoạt được gọi là chơi trội. Tâm địa xấu, lợi dụng sơ hở của
người khác để làm cho người ta bẽ mặt thì đó chính là chơi xỏ. Chơi vụ lợi riêng cho mình, lợi dụng người khác, kiểu thường
xuyên nghe điện thoại, về trước vì “vợ gọi”, “có việc đột xuất” trong lúc gần
tàn cuộc nhậu được gán cho mác chơi bẩn.
Chơi vượt quá khả năng của mình (nhưng ai cũng biết) thì đích là chơi sang hay nói chơi hoang cũng không sai. Bày trò dại dột, đối đầu với quyền thế
khác nào chơi với lửa. Chơi với loại
đầu trộm đuôi cướp, loại “mặt tiền án, trán hình sự”, lợi dụng chúng thì thể
nào chơi dao cũng có ngày đứt tay. Chơi với những kẻ nhân cách thấp kém
không sớm thì muộn danh dự, nhân phẩm mình bị bôi bẩn, chẳng thế ông cha ta đã
nói: Chơi với chó chó liếm mặt…
Với hoạt động giao tiếp,
sinh hoạt văn hóa văn nghệ, lợi dụng các từ đồng âm, đa nghĩa, nói lái…trong
ngôn ngữ gây một tác dụng nhất định (như bóng gió, châm biếm, hài hước…) là chơi chữ. Ví như:
- Trai làng Cốc leo dốc bắn cò đứng lăm le cười khanh
khách.
- Nửa đêm gà gáy canh
ba
Thân em con gái đàn bà nữ nhi.
- Đi tu Phật bắt ăn chay
Thịt chó ăn
được, thịt cầy thì không.
Ngày xưa, các nho sĩ, văn nhân có thú chơi thơ. Người cầm cái đưa ra câu thơ để
thiếu chữ đầu hay chữ cuối, người chơi tự điền vào rồi giảng nghĩa vì sao lại
dùng chữ đó. Oái oăm ở chỗ, người hay chữ, học vấn tinh thâm lại thường là những
người điền sai với bản gốc nhất! Chuyện Chơi
thơ, Thả thơ của người xưa, nhà văn Nguyễn Tuân có những tác phẩm đặc sắc,
đọc xong những áng văn ấy, người có tâm không khỏi ngậm ngùi, tiếc nuối cái tài
hoa, tinh tế của thú chơi tao nhã đã
mai một.
Chơi trống
bỏi, chơi tràn cung mây, chơi hết năm tày tháng tận…là những thành ngữ chỉ sự say của chơi sự sướng của chơi, nhưng có lẽ chơi lên
đỉnh là cách chơi Tú Bà dạy Kiều:
Chơi cho
liễu chán hoa chê
Cho lăn
lóc đá cho mê mẩn đời.
Một điều đáng buồn hiện nay là giới trẻ ít biết
chơi những trò chơi dân gian đượm hồn
dân tộc, những trò chơi rèn luyện trí
tuệ, sức khỏe mà thay vào đó là cứ cắm mặt vào màn hình với game online bắn
súng, đua xe, giết chóc…để rồi biết bao tệ nạn xã hội đau lòng xảy ra. Thiết
nghĩ, ngành Giáo dục, chính quyền các cấp nên quan tâm hơn đến cái chơi cho xã hội nói chung, nhà trường
nói riêng, đó cũng là điều lành mạnh hóa, văn hóa hóa xã hội.
Ăn, chơi,
làm việc, nghỉ ngơi đúng mực giúp con người khỏe khoắn, thanh thản hơn trong cuộc
sống. Ngày xuân, suy ngẫm chữ chơi âu cũng là cách nhìn nhận cái gì
đúng, cái gì chưa đúng để khi chơi ta
chơi cho có ý nghĩa hơn.
Bài viết có ý nghĩa. Cảm ơn bạn!
Trả lờiXóa